اهل برزخ گروهی در بهشت برزخی هستند، گروهی در جهنم برزخی و گروهی هم نه در بهشت برزخی و نه درجهنم برزخی هستند بلکه رها هستند و شبیه بیهوش یا خواب به سر می برند تا وقتی که قیامت برپا شود به آنها می گویند چه مدت در برزخ بودید؟ می گویند یک روز یا یک نصفه روز.
اما گروه مومنین، خود سه دسته می شوند گرچه مومنین هم ممکن است در مدت برزخشان در جهنم باشند اما سرانجام به بهشت می روند. بنابراین در مجموع به 5 گروه تقسیم می شوند که سه گروه آنها مومنین هستند. یک گروه کفار هستند که جایشان در جهنم برزخی است. یک گروه هم اصطلاحاً به آنها مستضعف فکری می گویند که در حالت بیهوشی یا خواب به سر می برند.
نکته اول :
اما اینکه اموات ما جزء این گروه هستند سخن درستی نیست. مستضعفین جزء مومنین نیستند بلکه کسانی هستند که کافرند منتها کافرهای قاصر هستند. کفاری که حق به گوششان نخورده یا به خاطر محیط یا به خاطر ضعف فکری یا عقب ماندگی های ذهنی و مسائلی از این قبیل باعث شده که نتوانند حق را بفهمند. خداوند تکلیف آنها را در قیامت روشن می کند. پس اموات ما جزء دسته دوم نیستند که یله و رها باشند
نکته دوم :
حتی کسانی هم که یله و رها باشند یا حتی کفار را نمی توانیم بگوییم کارها و خیراتی که برایشان انجام می شود اصلاً فایده ندارد، آنها را بهشتی نمی کند ولی در تخفیف عذابشان موثر هست. حتی اگر برای کافر یک کار خوب بکند یا حتی اگر کافر در زمان حیات خودش کارهای عام المنفعه ای کرده باشد یا کارهایی که برخاسته از فطرت دینی و ایمانیش کرده باشد، نمی شود. اینها کار نیک است ولی این کار نیک به تنهایی آنها را بهشتی نمی کند ولی عذابشان تخفیف پیدا می کند.
نکته سوم :
اینکه مومنین در برزخ به سه دسته تقسیم می شوند:
دسته اول مومنین محض، مومنین سابقون که اهل گناه نبوده و پاک بودند این افراد به محضی که از دنیا می روند بدون اینکه عذاب و مشکلی در قبرداشته باشند سوال و جواب نکیر و منکر که انجام شد قبرشان بهشت می شود و تا قیامت در بهشت برزخی زندگی می کنند و خوش هستند و هیچ مشکلی هم ندارند. این دسته هر چه خیرات برایشان فرستاده بشود باعث رفعت مقام و بالا رفتن درجه شان می شود.
اهل برزخ گروهی در بهشت برزخی هستند، گروهی در جهنم برزخی و گروهی هم نه در بهشت برزخی و نه درجهنم برزخی هستند بلکه رها هستند و شبیه بیهوش یا خواب به سر می برند تا وقتی که قیامت برپا شود به آنها می گویند چه مدت در برزخ بودید؟ می گویند یک روز یا یک نصفه روز
آنچه که به عنوان خیرات به برزخ می فرستیم به شکل غذاهای برزخی در قالب لذت های برزخی به آتها تقدیم می کنند. وقتی سوال می کنند که این از جانب کیست؟ می گویند فلان قوم شما، فلان دوست شما این هدیه را فرستاده، آنها نیز خوشحال می شوند.
در روایت آمده اهل برزخ از خیراتی که برایشان می فرستید آن چنان خوشحال می شوند دقیقا مانند شما زنده ها زمانی که هدیه بسیار عالی می گیرید و خوشحال می شوید.
دسته دوم مومنینی هستند که کما بیش گناه داشتند و به همین دلیل در عالم برزخ گرفتار هستند. ای بسا که در عالم برزخ در زندان و در جهنم باشند. اعمال و خیرات ما آنها را از این جهنم نجات می دهد مثلاً در نماز کوتاهی کرده بعضی نمازهایش را نخوانده وقتی برایش خوانده می شود باعث می شود که عذاب از او بر داشته شده و از زندان آزاد شود و از آن مخمصه نجات پیدا کند.
روایتی از حضرت عیسی علی نبینا و آله و علیه السلام نقل شده که از جایی عبور می کرد دید مردی را در جهنم برزخ عذاب می کنند . سال دیگر از همان جا عبور کرد و دید که عذاب از او برداشته شده و متنعم به نعمت های برزخی است. سوال کرد جریان چیست؟ خطاب آمد که این شخص پسری داشت در طول سال گذشته پسرش به حد رشد رسید و دو کار خوب انجام داد : یکی اینکه جاده ای را اصلاح کرد. دوم اینکه یتیمی را تحت سرپرستی خود گرفت. پدر به خاطر کارهای پسر از زندان برزخ نجات پیدا کرد و بهشتی شد.
این هم دسته دوم که کارهای ما آنها را از جهنم برزخ نجات می دهد و مشکلاتشان را درعالم برزخ حل می کند و خیلی هم خوشحال می شوند. پدر و مادر اگر در عالم برزخ مشکل داشته باشند و فرزندان به یادشان نباشند ای بسا که عاق والدین بشوند.
دسته سوم کسانی هستند که مومن هستند ولی متأسفانه گناهانشان آنقدر زیاد است که تقریباً این ایمان را تحت الشعاع قرار داده و گناهان طوری است که دیگر فشار قبر و سکرات موت و عذاب های برزخی نمی تواند اینها را پاک بکند به همین دلیل باید طول دوره برزخ را در جهنم باشند. قیامت هم مشکل دارند. حتی بعد از قیامت هم ممکن است جهنمی باشند . ممکن است هزاران سال در جهنم بمانند ولی به هر حال آخرش بهشتی هستند چون ایمان دارند. کارهایی که ما برایشان انجام می دهیم مرتب عذابشان را تخفیف می دهد. ممکن است نتواند از جهنم برزخی نجات پیدا کند اما به هر حال یک حد ثابتی نیست که بگوییم هر کس در جهنم است برای همیشه آنجا می ماند. جهنم هم مراتبی دارد و هر چه کار خیر انجام بشود عذاب برزخ تخفیف پیدا می کند.
در روایات نقل شده که شخص در یک مخمصه شدید و یک حالت خفقان ودر یک فضای بسته و بسیار گرم بطوری که در حال خفه شدن هست قرار گرفته اما یک روزنه ای باز می شود و یک نسیم خنک و دلنوازی به این شخص می خورد. امام (علیه السلام) این حالت را اینگونه تصویر کرده فرمودند: کاری که شما برایشان انجام می دهید این خاصیت را دارد. یعنی در آن حالت خفقانی که در جهنم برزخی دارند نسیم روح افزائی از قرآنی که خوانده شده به متوفی در عالم برزخ می رسد.
دسته سوم کسانی هستند که مومن هستند ولی متأسفانه گناهانشان آنقدر زیاد است که تقریباً این ایمان را تحت الشعاع قرار داده و گناهان طوری است که دیگر فشار قبر و سکرات موت و عذاب های برزخی نمی تواند اینها را پاک بکند به همین دلیل باید طول دوره برزخ را در جهنم باشند
اینکه خواب می بینیم آنها ناراحت یا خوشحال هستند به این دلیل است که انسان عالم رویا که خود نوعی برزخ هست را می بیند و اگر خواب رویای صادقه باشد و میت را در حالت ناراحتی ببیند ، گاهی چهره آنها ناراحت ، پژمرده و سیاه مشاهده می شود اینها بی حساب نیست. حکایت از این دارد که در عالم برزخ مشکلاتی دارد. زنده ها باید تلاش کنند ببینند مشکلش چیست اگرهم نتوانستند استغفار بکنند برای او و خیرات عمومی بدهند که موثر واقع می شود. ما باید تکلیف خود را انجام بدهیم و با خیرات و مبراتی که می فرستیم تلاش کنیم که مشکلرا حل کنیم . بعداً اگر دوباره خواب او دیده شود خواهند دید که خوشحال است. آن خوشحالی درست است یعنی منطبق بر واقعیت است. البته اگر رویا ، رویای صادقه باشد حقیقت دارد. زیرا بعضی از خواب ها ممکن است خوابهای شیطانی و اضغاث و احلام باشد.
حاصل اینست که :
اموات به اعتبار جایگاهشان و به اعتبار خودشان به سه گروه تقسیم می شوند. اما خیرات ما برای هر یک از آنها موثر است . اموات ما جزء دسته دوم که مستضعفین می باشند نیستند. جزء دسته سوم که کفار محض هستند هم نیستند . بلکه اموات ما قطعاً جزء دسته اول یعنی مومنین می باشند.
منتها مومنین مراتبی دارند. به هر حال کارها و خیرات ما برای آنها بسیار مفید هست و ما تکلیف داریم. و باید به یاد اموات باشیم ، به زیارتشان برویم خیلی خوشحال می شوند و با ما مأنوس می شوند. وقتی که می خواهیم برگردیم ناراحت می شوند و یک حالت وحشتی درآنها ایجاد می شود. با فرستادن خیرات خیلی خوشحال می شوند که قابل وصف نیست . دعا می کنند و دعایشان هم مخصوصاً اگر پدرو مادر باشند در حق ما مستجاب می شود.